Światowy dzień wzroku
Jedenastego października obchodzony jest Światowy Dzień Wzroku. To doskonała okazja, by przypomnieć Polakom, jak ważna jest profilaktyka wad wzroku. Niemal połowa naszych rodaków doświadcza bowiem problemów z widzeniem. Oczy męczą się zwłaszcza w okresie jesienno- zimowym, gdy spędzamy dużo czasu przy sztucznym oświetleniu, a jasne, słoneczne dni to rzadkość. Dbanie o oczy należy zacząć od wartościowej diety, jak wyjaśnia Renata Makuc, prowadząca współpracę z producentem soczewek kontaktowych – firmą JZO. Dieta bogata w antyoksydanty (przeciwutleniacze) pozwala na neutralizowanie wolnych rodników – utleniaczy, które mogą przyczyniać się do uszkodzenia wzroku.
Antyoksydanty
Przeciwutleniacze to substancje, które znajdują się między innymi w warzywach i owocach. Szczególnie dużo antyoksydantów zawiera czarna jagoda – roślina z rodziny wrzosowatych. Wpływ czarnej jagody na wzrok jest znany już od dawna – to z jej liści i owoców uzyskano najwięcej związków leczniczych, które chronią oczy przed niekorzystnym działaniem wolnych rodników. Pozyskane z czarnej jagody antocyjany efektywnie przeciwdziałają wolnym rodnikom, przyspieszając tym samym regenerację rodopsyny – barwnika wzrokowego (w jego syntezie udział bierze witamina A). Borówka ma również korzystny wpływ na kolagen (kluczowe dla tkanki łącznej białko) oraz krążenie krwi (stąd jej zastosowanie w profilaktyce i leczeniu jaskry). Owoc ten może pozytywnie oddziaływać na plamkę żółtą, która jest istotna dla przystosowywania się siatkówki do widzenia w ciemności oraz dla dobrego widzenia.
Witamina A
Witamina ta przeciwdziała wolnym rodnikom. W jej składzie znajdują się zdrowe tłuszcze oraz beta-karoten, czyli prowitamina A. Beta-karoten jest gromadzony w organizmie i ulega stopniowemu przekształceniu w witaminę A, gdy zachodzi taka potrzeba. Witamina A znajduje się między innymi w pomidorach, brokułach, szczawiu, dyni, wątrobie, szpinaku, kapuście, rzepie, liściach buraka, pietruszce, rzeżusze, jarzębinie, nerkach, tranie, śmietanie i maśle. Wchłanianie tej witaminy jest lepsze, gdy jest ona przyjmowana wraz z tłuszczem roślinnym – wystarczy dodać 2-3 krople tłuszczu do soku lub dania warzywnego.
Witamina A spełnia wiele ważnych funkcji: jest konieczna do właściwego funkcjonowania fotoreceptorów (czyli czopków i pręcików) siatkówki, a także do syntezy rodopsyny – barwnika światłoczułego, który absorbuje fotony światła. Dzięki rodopsynie człowiek jest w stanie widzieć w nocy. Witamina A jest także kluczowa dla regeneracji oraz funkcjonowania tkanki nabłonkowej, która odpowiada za dobre widzenie. Niedobór tej witaminy występuje przy kurzej ślepocie. Bez podania leczniczych dawek witaminy A może dojść nawet do utraty wzroku.
Witaminy grupy B
Witaminy B są kluczowe dla właściwego funkcjonowania nerwów, dlatego przy ich niedoborze mogą nastąpić zaburzenia pracy nerwu wzrokowego. Witaminy z grupy B spełniają również istotną funkcję, chroniąc oczy przed zmianami chorobowymi i zachowując funkcje fizjologiczne wzroku. Zbyt mała podaż tych witamin lub mniejsze ich wytwarzanie mogą prowadzić do zmian chorobowych w oczach. Witamina B1, czyli tiamina, wchodzi w skład niektórych enzymów i uczestniczy w przemianie kwasów tłuszczowych i węglowodanów. Ponadto wpływa na pracę nerwu wzrokowego. Do symptomów niedoboru witaminy B1 należą: ból oczu oraz słabsza kurczliwość mięśni. Witamina ta znajduje się przede wszystkim w roślinach strączkowych (fasola, groch), mięsie, wędlinach i produktach zbożowych. Natomiast witamina B2, czyli ryboflawina, jest obecna w drożdżach, mleku, wątrobie, rybach, sercu, jajach, rzepie, białych serach, soi oraz mące żytniej pełnoziarnistej. Witamina ta ma istotne znaczenie dla fizjologii rogówki, szklistki, soczewki i plamki żółtej, czyli tkanek, które są pozbawione unaczynienia. Z tego powodu zaleca się przyjmowanie witaminy B2 w zapaleniu spojówek i początkowym stadium zaćmy.
Witamina B3, znana również jako niacyna lub witamina PP, ma wpływ na regenerację rodopsyny (barwnika wzrokowego), poprawia również poziom ukrwienia oka. Witamina ta znajduje się w serze, grochu, fasolu, drożdżach, otrębach, wątrobie, jajach, rybach i mleku. Dla oczu ważna jest także witamina B6, czyli pirydoksyna. Jej niedobór może powodować bowiem zapalenie nerwu wzrokowego. Witamina B6 znajduje sie w suszonych warzywach, drożdżach piwnych, rybach, produktach zbożowych, mięsie, ziemniakach, jajach, marchwi, kapuście, suchym grochu i ziarnach fasoli. Prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku zależy również od witaminy B12, czyli cyjanokobalaminy. Witamina ta uczestniczy w syntezie białek, które odpowiadają za zachowanie funkcji narządu wzroku. Odpowiednia podaż witaminy B12 jest kluczowa dla osób starszych, ponieważ wraz z wiekiem maleje jej wchłanianie. Z tego powodu zaleca się spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak ryby, mięso, jaja, mleko i sery, ponieważ tylko w nich można znaleźć witaminę B12.
Witamina C
Witamina C, czyli kwas askorbowy, to niezwykle ważny antyoksydant, którego organizm nie jest w stanie wytworzyć sam. Dlatego właśnie należy dostarczać tę witaminę wraz z pożywieniem. Produkty bogate w witaminę C to: czarna porzeczka, dzika róża, truskawki, poziomki, porzeczki, jagody, maliny, papryka, agrest, kalarepa i pomidory. Najlepiej spożywać te produkty na surowo, ponieważ w czasie przetwarzania witamina C może tracić swoje cenne właściwości. Do funkcji pełnionych przez tę witaminę należy wzmacnianie ścianek naczyń, normalizacja procesu produkcji płynu łzowego oraz poprawa odżywiania soczewek.
Witamina E
Witamina E, czyli tokoferol, to składnik błony komórkowej. Jest to przeciwutleniacz rozpuszczalny w tłuszczach, witamina ta wpływa na szczelność błon komórkowych oczu. Ponadto przeciwdziała utlenianiu witaminy A. Witamina E to silny antyoksydant, który blokuje wytwarzanie substancji toksycznych, które mogą uszkadzać naczynia krwionośne. Dzięki temu nie dopuszcza do uszkodzenia białek oraz komórek fotoreceptorów. Witamina E znajduje się w zielonych warzywach, kiełkach zbóż, marchwi, maśle, mięsie, olejach roślinnych, jajach, margarynie,
migdałach, orzechach ziemnych i włoskich, mleku i mące pełnoziarnistej.
Dzięki spożywaniu produktów spożywczych lub suplementów diety z witaminą C, E, ryboflawiną i kwasem foliowym można uzyskać poprawę wzroku u osób zmagających się z zaćmą powstałą w związku z wiekiem.
Luteina
Organizm człowieka nie jest w stanie wytworzyć luteiny, dlatego należy dostarczać ją z pożywieniem. Luteina to antyoksydant, który blokuje utlenianie tłuszczów. Ponadto chroni naczynia włosowate siatkówki oka i fotoreceptory przed uszkodzeniem. Luteina gromadzi się w soczewce i plamce żółtej oka. Dzięki odpowiedniej podaży luteiny można zmniejszyć ryzyko uszkodzeń w plamce żółtej. Substancja ta chroni siatkówkę również przed urazem fototoksycznym – uszkodzeniem jej komórek przez światło niebieskie lub ultrafiolet. Dzięki nieprzepuszczaniu fal o wyższej energii, luteina może w pośredni sposób wpływać na polepszenie ostrości wzroku. Poza tym jako przeciwutleniacz luteina zmniejsza ryzyko oksydacyjnych uszkodzeń siatkówki, redukując tym samym prawdopodobieństwo rozwoju AMD. Luteina znajduje sie w rabarbarze, kabaczku i szpinaku. Codziennie warto spożywać co najmniej dwie porcje owoców i warzyw zawierających luteinę, a 2-3 razy w tygodniu zalecane jest spożycie ryb.